Alles wat u moet weten over hosts

De hostie is een stuk ongezuurd brood van tarwemeel, meestal in een ronde vorm gesneden.

De term “hostie” is afgeleid van het Latijnse hostia, “offerdier”, een woord dat doorgaans wordt gebruikt om een offer aan een godheid aan te duiden.

In de oudheid, tot de ontdekking van het zuurdesem, was ongezuurd brood het enige brood dat door mensen werd gegeten. Het werd gemaakt door water en meel te kneden en vervolgens gebakken op hete stenen of in as.

Voor de Joden had het ongezuurde brood al een historische, sociale en religieuze betekenis die verder ging dan het gebruik als voedsel. Het werd gegeten als herinnering aan het oude feest van het nieuwe jaar, toen de oude zuurdesem werd weggegooid om nieuwe zuurdesem te maken voor het brood dat werd bereid met het meel van de nieuwe oogst. Na de Vlucht naar Egypte werd ongezuurd brood een manier om deze verschrikkelijke reis te herdenken, waarbij de Joden geen tijd hadden om hun brood te zouten en gedwongen waren het ongezuurd te eten.

De christenen namen de traditie van het ongezuurde brood over en kenden er een betekenis en waarde aan toe die de basis legde voor de religie zelf.

Tijdens het Laatste Avondmaal zegende Jezus Christus een stuk ongezuurd brood en bood het aan de discipelen aan, waarmee hij het presenteerde als zijn eigen lichaam.

“Toen nam Hij brood, en toen Hij gedankt had, brak Hij het en gaf het hun, zeggende: Dit is Mijn lichaam, dat voor u gegeven wordt; doet dit ter gedachtenis aan Mij. (Lucas 22:19)

Aan het einde van het avondmaal nam hij een kelk met wijn en offerde die als zijn bloed.

“Na het avondmaal nam hij de beker en gaf die hun, zeggende: Deze beker is het nieuwe verbond in mijn bloed, dat voor u wordt uitgegoten.” (Lucas 22:20)

Dit is wat christenen Transsubstantiatie noemen, d.w.z. de Consecratie die het brood werkelijk verandert in het Lichaam van Christus en de wijn in Zijn Bloed. Dit wonder wordt bij elke Mis herhaald, wanneer de priester de Eucharistie aanbiedt door de hostie voor de gelovigen op te heffen (Elevatie) en het brood en de wijn te wijden. Dit dogma betekent dat bij elke Mis, elke keer dat wij de communie ontvangen, het wonder van het Laatste Avondmaal wordt herhaald, de belofte van verlossing die Jezus aan de hele mensheid heeft gedaan met het offer van zijn persoon.

Bij diezelfde gelegenheid gaf Jezus zijn leerlingen de macht om hetzelfde te doen, dat wil zeggen het brood en de wijn te wijden zodat ze zijn Vlees en Bloed zouden worden, zodat alle mensen zich ermee konden voeden en zo van de zonde verlost zouden worden. Zo begon de verspreiding van dit gebruik, dat tot op zekere hoogte de spil werd van de christelijke eredienst. Gewijd brood en wijn zijn niet langer gewoon brood of wijn. Ze dragen de naam van de Allerheiligste Eucharistie en zijn heilig, zozeer zelfs dat elk oneigenlijk gebruik of godslastering als een doodzonde wordt beschouwd. Zelfs het breken of laten vallen ervan vereist speciale voorzorgsmaatregelen…

die we hierna zullen bekijken.

Mettertijd ontstond de gewoonte om de gelovigen alleen het brood aan te bieden, in de vorm van een hostie, terwijl de wijn alleen door de priester werd gedronken. Het is ook om deze reden dat met name het brood een steeds diepere en plechtiger waarde heeft gekregen, zozeer zelfs dat het een voorwerp van aanbidding wordt, zelfs buiten de eucharistieviering. Eenmaal gewijd wordt de hostie het Heilig Sacrament en bewaard in het Tabernakel, Gods “woonplaats” in elke kerk.

Dit is wat de handeling van de communie, de Heilige Eucharistie, wonderbaarlijk maakt: een klein stukje ongezuurd brood, bereid met water en meel, niet veel verschillend van de hostie die in de keuken wordt gebruikt om cake of noga te bereiden of met levendige afbeeldingen in kleur gedrukt om kindertaarten te versieren, wordt dankzij de consecratie het ware Lichaam van Christus. De hostie houdt op een hostie te zijn, houdt op brood te zijn en wordt het wonder van alle wonderen, het tastbare symbool van het grootste liefdesoffer aller tijden.

Maar hoe wordt een gastheer geproduceerd? Wat bevat het? Zijn alle hosts hetzelfde of zijn er verschillende soorten? Zijn er hosts voor coeliakiepatiënten?

Het verschil tussen hosties voor priesters en hosties voor gelovigen

Er is een klein verschil tussen de priesterlijke hostie, d.w.z. de hostie die door de priester wordt gewijd en voor de verzamelde gemeente wordt opgeheven, en de kleinere hosties die tijdens de eucharistieviering aan de gelovigen worden aangeboden.

De hostie is, zoals gezegd, een rond gesneden stuk ongezuurd brood. De grote en middelgrote hosties worden tegelijk door de priester gewijd, terwijl de priesterlijke hostie, zoals de naam al zegt, alleen door de priester wordt gegeten. De kleinere hosties daarentegen worden aangeboden aan de gelovigen die naar het altaar komen om de communie te ontvangen. Ook zij zijn gewijd en hebben dezelfde waarde als het lichaam van Christus. Daarom moeten zij, ongeacht hun grootte, met zorg en respect worden behandeld.

Na de eerste communie, waarbij de priester de hostie rechtstreeks op de tong van de kinderen legt, kunnen de gelovigen kiezen of zij op deze manier doorgaan of dat zij de hostie op de linkerhand leggen en dan met de rechterhand naar de mond brengen. In 1989 heeft de bisschoppenconferentie deze methode toegestaan, die voorheen door veel christenen als godslasterlijk en ongepast werd beschouwd.

Opnieuw met het oog op het behoud van het Lichaam van Christus en het vermijden van mogelijke valpartijen en ontheiliging, wordt aanbevolen dat de celebranten een bord gebruiken om onder de kin van de aanbidder te plaatsen, of het tafelkleed, voor het geval het op de grond valt en vertrapt of ontheiligd wordt. Mocht dit toch gebeuren, dan moet de op de grond gevallen hostie met respect en eerbied door de priester worden opgeraapt, en de plek waar zij gevallen is, moet worden gewassen met het water van de zuivering. Daarna mag de priester de hostie reinigen en in de mond stoppen.

Als de hostie onherstelbaar beschadigd of bevuild is, moet hij worden opgeraapt en in het water van de ablutieampulla worden gelegd om op te lossen. Het water wordt dan in het heiligdom van de kerk gegoten.

De laatste jaren worden steeds meer hosties met afgeplatte randen gemaakt, waardoor ze moeilijker verkruimelen en vallen, juist om dit soort onaangename situaties tijdens de mis te voorkomen.

De ingrediënten van een wafel

Zoals reeds geschreven zijn de ingrediënten van de hostie gewoon water en tarwemeel, hetzelfde als ongezuurd brood. De toevoeging van andere stoffen zou de hostie “ongeldig voor de eucharistie” maken, zoals voorgeschreven door de Congregatie voor de Geloofsleer. De keuze om het een ronde vorm te geven werd ingegeven door praktische overwegingen, ook al zijn er aanwijzingen dat het brood dat voor religieuze vieringen wordt gebruikt sinds de oudheid plat en rond van vorm is.

Hosties kunnen gemakkelijk worden gekocht in bedrijven of winkels die bakkerijproducten verkopen, in apotheken (ze worden soms gebruikt om medicijnen te consumeren), in winkels in de buurt van of in kerken en heiligdommen. Ze zijn nu verkrijgbaar in een groot aantal modellen, zelfs op online verkoopsites.

Ouwel voor coeliakiepatiënten

Door de aanzienlijke toename van het aantal gevallen van coeliakie en glutenintolerantie is het noodzakelijk geworden hosties voor coeliakiepatiënten te produceren, gemaakt van meel met weinig of geen gluten. Hierdoor kunnen christenen die aan deze aandoening lijden zonder zorgen de eucharistie ontvangen. In de praktijk zijn deze hosties glutenvrij of hebben ze een laag glutengehalte, maar bevatten ze toch de minimale hoeveelheid tarwe die nodig is om volgens de bestaande bepalingen betreffende de eucharistie als geldig te worden beschouwd. Volgens de normen van de Congregatie voor de Geloofsleer moeten hosties tarwezetmeel bevatten, al is het maar in kleine hoeveelheden: “Hosties die gedeeltelijk van gluten zijn ontdaan en hosties die een voldoende hoeveelheid gluten bevatten om zonder toevoeging van vreemde stoffen tot brood te komen en die niet zijn bereid volgens procédés die de substantie van het brood kunnen denatureren, zijn […] geldig materiaal” (brief van 19 juni 1995 aan alle voorzitters van de bisschoppenconferenties).

Gastheren die geschikt worden geacht voor coeliakie-gelovigen moeten dus glutenvrij zijn (met een maximum glutengehalte van 20 mg/kg) of zeer weinig gluten bevatten (maximaal 100 mg/kg). Deze hosts zijn ook gemakkelijk verkrijgbaar op vele online verkoopsites. Uiteraard kunnen er bijzonder ernstige gevallen van overgevoeligheid zijn waarbij het advies en de mening van een arts vereist zijn. Uiteraard zijn het de gelovigen zelf die de priesters van het bisdom waar zij komen op de hoogte moeten brengen van hun aandoening, zodat zij ervoor kunnen zorgen dat deze “speciale” hosties nooit in contact komen met normale hosties.

In veel landen wordt het gebruik van hosties met een laag glutengehalte echter nog niet als geschikt erkend. Daarom heeft de Association des Cœliaques twee brieven naar paus Franciscus gestuurd, waarin zij hem vraagt te garanderen dat alle gelovigen met coeliakie in de wereld kunnen deelnemen aan de communie met hosties die aan hun behoeften zijn aangepast, of anders dat voor iedereen glutenvrije hosties worden gebruikt, ten minste voor de eerste communie en het vormsel.

Soorten priesterlijke hosties

Priesterlijke hosties zijn die welke door priesters worden gebruikt bij de consecratie. Ze zijn, zoals gezegd, groter dan de andere, hoewel er verschillende soorten zijn, die in diameter variëren naargelang ze gebruikt worden voor de traditionele mis in de kerk of voor grotere, plechtiger vieringen, bijvoorbeeld op grote pleinen of in de open lucht. In het laatste geval is een grotere hostie nodig, zodat deze voor iedereen zichtbaar is.

In het algemeen verschillen de hosties voor de Elevatie dus vooral in diameter.

Er zijn echter ook hosties die verschillen in consistentie en knapperigheid, of in dikte (dikker of dunner). Er worden ook broodgastheren gemaakt, die donkerder zijn en een smaak hebben die meer aan echt brood doet denken.

Naast standaard hostiematen bieden veel bedrijven ook hostiematen aan die op maat gemaakt kunnen worden.

Alle hosties moeten worden vervaardigd volgens de geldende liturgische normen, met een garantie voor zuiverheid en lange bewaring.

Soorten hosties voor de gelovigen

Hosties voor de gelovigen zijn er ook in krokantere en dikkere versies.

Ze kunnen normaal zijn, ultradun, wit of met de kleur en smaak van brood.

Vooral de hosties met platte randen, van Poolse oorsprong, zijn speciaal ontworpen om niet te verkruimelen en om de gelovigen gemakkelijker in de mond te kunnen nemen. Het is essentieel dat het Lichaam van Christus nooit geheel of gedeeltelijk op de grond valt.