Wat is Mardi Gras

Het is bijna carnaval, een geweldig festival voor kinderen, maar ook een belangrijk moment voor katholieken, omdat het voorafgaat aan het begin van de vastentijd. Laten we meer te weten komen over Mardi Gras, de laatste dag van dit festival.

Mardi Gras is de dag waarmee het carnavalsfeest wordt afgesloten. Het is een feestdag die vandaag wordt gevierd met optochten in verschillende Italiaanse steden en de gewoonte om maskers en vermommingen te dragen.

De religieuze betekenis van Vastenavond is, net als bij veel andere feesten, in de loop der tijd verloren gegaan, ondergedompeld in een meer consumentgerichte visie en geprojecteerd op het immanente vlak. Dat is niet altijd zo geweest, ook al wordt in het geval van Vette Dinsdag de connotatie van een religieus feest nog steeds gekenmerkt door een dimensie van genot.

Aangezien het de dag voor Aswoensdag is, en dus het begin van de vastentijd, is het sinds de oudheid de laatste dag waarop rijk en lekker gegeten wordt – vet voedsel om precies te zijn – om de voorraadkast leeg te maken en niet in verleiding te komen.

Aswoensdag, die voorafgaat aan de eerste zondag van de vastentijd, markeert het begin van een periode van boetedoening ter voorbereiding op Pasen, gekenmerkt door vasten en het afzien van bepaalde voedingsmiddelen, zoals vlees. Als we kijken naar het woord carnaval, en in het bijzonder naar de Latijnse oorsprong carnem levare, “vlees wegdoen”, beseffen we hoe belangrijk deze dagen in het verleden waren.

Kerkelijk vasten en onthouding van vlees zijn praktijken die altijd het leven van de gelovigen hebben gekenmerkt. Beide moeten worden nageleefd op Aswoensdag en Goede Vrijdag, terwijl de onthouding van vlees alleen elke vrijdag moet worden nageleefd, met uitzondering van de preekdagen. Dit is het geval sinds de Apostolische Constitutie “Paenitemini” van paus Paulus VI uit 1966, want vóór die tijd waren er veel meer onthoudingsdagen en verplichte vasten.

De naam “Vette Dinsdag” is dus inderdaad afgeleid van de gewoonte om vet voedsel te eten in het kader van het vieruurtje. Een andere zeer belangrijke dag voor carnaval is Vette Donderdag, de dag vóór Vette Dinsdag, die in het verleden ook gekenmerkt werd door plechtige feesten.

Oorsprong en geschiedenis van Carneval

Er zijn uitzonderingen in ons land, plaatsen waar carnaval wat langer duurt.

Milaan, dat de Ambrosiaanse kalender volgt, geniet enkele dagen langer van carnaval, omdat volgens deze kalender de vastentijd begint op de zondag na Aswoensdag. De legende vertelt dat de heilige Ambrosius, die op reis was en bang was niet op tijd terug te zijn in de stad voor de liturgie van Aswoensdag, vroeg om uitstel van de festiviteiten.

In Fontevivo, in de provincie Parma, wordt Vastenavond gevierd op Aswoensdag. Toen Maria Luigia hier regeerde, was het gebruikelijk om Vastenavond te vieren in het Collège des Nobles, gelegen in dit stadje in de regio Parma. Men at rijkelijk en droeg luxe jurken die speciaal voor deze gelegenheid waren gemaakt, maar de dag erna begon de vastentijd en het was zonde om de resten van al dat lekkere eten weg te moeten gooien! Dus liet de groothertogin de religieuze autoriteiten het begin van de vastentijd uitstellen. In Fontevivo zou het een dag later beginnen. Zij beval toen dat op de woensdag na Vastenavond de kleren die de edelen voor het banket droegen aan het volk moesten worden aangeboden, samen met alles wat niet was opgegeten en zelfs de kookpotten. De naam van dit feest, marcordì sguròt, is afgeleid van het dialectwoord sgurare, “schoonmaken”, als verwijzing naar wat de boeren deden met de pannen die ze kregen. Deze afwijking geldt nog steeds, en Aswoensdag is nog steeds het hoogtepunt van Carnaval.

Maar wat is Vastenavond?

Zoals we al zeiden, gaat het om het dragen van maskers, feesten en deelnemen aan optochten. Er zijn ook tal van typische gebakjes, met verschillende namen afhankelijk van de regio waar u zich bevindt. Chiacchiere” is een goed voorbeeld. Ook bekend als “frappe”, “bugie” of “cenci”, om er maar een paar te noemen, zijn ze afgeleid van de Romeinse frictilia, in vet gebakken gebakjes die in deze tijd van het jaar in het oude Rome werden gegeten.

Maar de speelse, ongebreidelde dimensie van Vette Dinsdag heeft zijn wortels in veel oudere festiviteiten, gekenmerkt door een kortstondige omverwerping van wetten, verplichtingen en hiërarchieën, in naam van de triomf van een nieuwe wanorde bestaande uit plezier en losbandigheid.

Denk aan de Romeinse Saturnalia, waarbij elke sociale orde werd verbrijzeld, tot het punt waarop zelfs slaven vrije mannen werden en hun princeps kozen.

Of de Ambarvales, ook in Rome, ter ere van Ceres, gevierd ter bevordering van de vruchtbaarheid op de velden en gekenmerkt door vrolijkheid en dronkenschap.

Of de Griekse feesten ter ere van Dionysos, bekend als de Anthesterias, gehouden tussen februari en maart, waarbij een overvloed aan nieuwe wijn werd gedronken en momenten van vreugde en dronkenschap werden afgewisseld met andere, meer sombere en sinistere momenten, omdat men geloofde dat de geesten van de doden tijdens deze dagen over de aarde zwierven.

Deze vermenging van de feesten van de levenden met de aanwezigheid van de doden voert ons terug naar de Mexicaanse Día de Muertos, een soort carnaval dat plaatsvindt tussen 28 oktober en 2 november en gekenmerkt wordt door bloemen, muziek, traditioneel eten en drinken, maar ook door de voortdurende allegorische aanwezigheid van de dood en de herdenking van de doden.

In het kader van de omkering van de sociale rollen die van deze feesten wordt geërfd, is het gebruik van maskers van fundamenteel belang voor degenen die carnaval vieren. In het algemeen is Carnaval, zoals alle oudere feesten waaruit het is voortgekomen, een feest van vernieuwing, dat het einde van een vitale of seizoensgebonden cyclus viert en het begin van iets geheel nieuws en anders.

In ons land en in Europa heeft het altijd bestaan als een evolutie van de bovengenoemde heidense feesten, met verschillende namen en kenmerken. In de middeleeuwen stond het bekend als fasnachat, “feest van de dwaasheid”, en was het een manier om het winterseizoen te begroeten en de lente te verwelkomen met grote festiviteiten waarbij plebejers en edelen met maskers van rol wisselden en zich te buiten gingen aan allerlei uitspattingen en amusement. Vaak werd op het hoogtepunt van de festiviteiten een pop beoordeeld en ter dood gebracht, als symbool van het einde van alle vroegere kwaden en het begin van een nieuwe levenscyclus.

De katholieke kerk probeerde toen dit festival, dat te uitzinnig was en aan een heidense context verbonden, uit te roeien, maar het was duidelijk dat het zo diep in de volkscultuur geworteld was dat het onmogelijk was het uit te roeien. Daarom werd besloten een compromisoplossing te vinden: laat de mensen het einde van de winter en de komst van een vruchtbare en voorspoedige lente vieren, op voorwaarde dat zij daarna bereid waren zich gewillig te onderwerpen aan de verzakingen en ontberingen van de vastentijd.

Vette dinsdag in de wereld

In de rest van Europa en in sommige andere landen in de wereld werd Vette Dinsdag gevierd, ook al is de religieuze waarde van dit feest geleidelijk aan verminderd en wordt de vastentijd in andere landen minder gevoeld dan in Italië, de betekenis ervan is niet veranderd.

In Frankrijk is Mardi Gras afgeleid van het middeleeuwse feest dat bekend staat als het Feest der Dwazen, waarbij iedereen zich kon gedragen en kleden zoals hij wilde en werd verkozen tot Paus der Dwazen. Victor Hugo noemde dit festival zelfs in zijn prachtige roman Notre-Dame de Paris.

In het Verenigd Koninkrijk wordt Vastenavond Shrove Tuesday genoemd, van het werkwoord to shrive, “biechten, absolutie verkrijgen”, of Pancake Day, zoals in de Verenigde Staten, omdat het gebruikelijk is op deze dag pannenkoeken te eten.

In New Orleans, Louisiana, worden in de twee weken voorafgaand aan Mardi Gras, hier bekend onder de Franse naam, bijna elke dag grote optochten gehouden, samen met talrijke evenementen en andere festiviteiten.

In Duitsland en de Scandinavische landen wordt Aswoensdag gevierd op de laatste maandag. In Duitsland heet het Rosenmontag, “maandag van de rozen”, en in Zweden Semladag vanwege Semla, de typische cake die op deze dag wordt gegeten, zacht en gevuld met verse room en marsepein.

In Rusland wordt Maslenica gevierd in de week voor Aswoensdag. Dit is een traditioneel feest waarbij de karakteristieke gefrituurde donuts, bekend als bliny, worden bereid van boter en eieren, voedingsmiddelen die later tijdens de vastentijd werden verboden.

In Brazilië werd carnaval gebracht door de Portugezen, die het in 1723 vierden met de Entrudo, waarbij mensen water en voedsel op straat gooiden en zich vaak overgaven aan gewelddadige excessen. Later werden meer pittoreske en aangename gebruiken ingevoerd, zoals de limões de cheiro, ampullen met geparfumeerd water, en natuurlijk de “fantasias”, de prachtige vermommingen van de sambadansers die het Braziliaanse carnaval wereldberoemd hebben gemaakt.

Tenerife, op de Canarische Eilanden, viert een carnaval dat gebaseerd is op de Braziliaanse versie, met praalwagens, dansen en de verkiezing van de carnavalskoningin. Santa Cruz daarentegen viert ook de begrafenis van de sardine: een reusachtige sardine van papier-maché, opgemaakt met lange wimpers, wordt door de straten gedragen in een parodie op een begrafenisstoet.

In Griekenland duurt carnaval drie weken en wordt het gekenmerkt door bloemencorso’s, gemaskerde bals met maskers die doen denken aan het carnaval van Venetië, en chocoladegevechten, waarbij vermomde meisjes op praalwagens rijden die overladen zijn met bloemen en bloemblaadjes en gebak naar het publiek gooien.

In Denemarken heet carnaval Fastelavn, “vastenavond”. Het is een feest dat vooral gewijd is aan de kleintjes, met spelletjes en verkleedpartijen. Een traditie uit het verleden is de verkiezing van de koning der katten: aan twee palen wordt een tonnetje opgehangen en verklede jongeren te paard moeten proberen het met knuppels te raken. De winnaar is degene die het met één slag van de knuppel weet te breken. Tegenwoordig is het vat gelukkig gevuld met snoep en snoepjes, maar vroeger bevatte het een levende kat, een symbool van het kwaad dat moest worden uitgeroeid.