De Kleine Madonna van Tyndaris: de Zwarte Madonna en haar heiligdom aan zee

De Kleine Madonna van Tyndaris heeft “gekozen” om zich op te houden in het gelijknamige kleine bewoonde centrum in de provincie Messina. Haar feestdag wordt hier elk jaar op 7 en 8 september gevierd.

Om de cultus rond de Madonnina van Tyndaris te begrijpen, moeten we even stilstaan bij de omgeving van het kleine dorpje, dat deel uitmaakt van de metropool Messina. Tyndaris werd gesticht in de 4e eeuw voor Christus in opdracht van Dionysius I van Syracuse, om de Syracusaanse huurlingen te huisvesten die hadden gevochten in de oorlog tegen Carthago. De naam is afgeleid van Tyndare, koning van Sparta en echtgenoot van Leda, die, zwanger gemaakt door Zeus in de vorm van een zwaan, vier kinderen kreeg: Pollux en Helena, die later de Trojaanse oorlog zouden ontketenen, zonen van Zeus, en Castor en Clytemnestra, verwekt bij Tyndare.

Tyndaris verheft zich op een steile kaap die uitkijkt over de Tyrreense Zee, in een baai die bezaaid is met kleine meertjes die tegenwoordig deel uitmaken van het natuurreservaat Laghetti di Marinello. De specifieke vorm van dit gebied speelde een belangrijke rol in het ontstaan van de cultus van de Zwarte Madonna, die vandaag de dag wordt bewaard in het heiligdom van Tyndaris, gebouwd op de top van de kaap, met uitzicht op zee.

Elk jaar, op het feest van de Zwarte Madonna, komen hier duizenden toegewijden en nieuwsgierige toeschouwers uit heel Sicilië en daarbuiten bijeen. Het is zeker een van de bedevaartsoorden die je minstens één keer in je leven moet bezoeken.

Geschiedenis van de Madonnina de Tyndaris

De cultus van de Madonnina van Tyndaris is verbonden met de traditie van de Maagden van de Zee, die we bespraken in ons artikel over Maria-titels. In een ander artikel hebben we in het bijzonder de legendes verteld over Santa Maria de la Mare, vereerd in Maiori en Santa Maria de Castellabate, in het Salernitaanse gebied.

De verering van de Kleine Madonna van Tyndaris komt ook voort uit een legende. Een schip uit Byzantium zocht beschutting tegen de storm in de baai van Tyndaris, beschut door de meren. Maar net toen ze weer wilden uitvaren, realiseerden de zeelieden zich dat iets hen tegenhield. Overtuigd dat het het gewicht van hun lading was, begonnen ze zoveel mogelijk op het strand achter te laten om het ruim lichter te maken, maar pas toen ze ook het beeld van de Maagd dat ze hadden meegenomen hadden neergezet, kon het schip weer uitvaren.

Een andere legende vertelt over een moeder die naar het heiligdom ging om de Maagd te bedanken voor het redden van haar zieke dochter en die, toen ze haar helemaal zwart zag, zei: Hàju vinutu di luntana via, ppi vidiri a una cchiù brutta di mia! “Ik kom van ver om iemand te zien die lelijker is dan ik! Op dat moment viel de dochter die ze vasthield in zee en de vrouw rende wanhopig naar het strand aan de voet van het voorgebergte. Toen gingen de golven open en kon ze haar schepsel vinden en redden. Als we de vorm van de kustlijn van bovenaf bekijken, doet het denken aan een vrouw die een meisje in haar armen houdt.

Wat betreft het uiterlijk van de Zwarte Madonna van Tyndaris, het is zwart omdat het gesneden is uit Libanees cederhout in de stijl die typisch is voor Byzantijnse en Oosterse beelden van rond het jaar 1000. Het beeld werd meegenomen uit het Oosten, waarschijnlijk Egypte, om het te redden van iconoclastische vervolging. Voor degenen onder ons die meer harmonieuze beelden gewend zijn, kan haar langgerekte gezicht vreemd lijken, net als de hoofdtooi die ze draagt, halverwege tussen een kroon en een tulband.

De Bruine Maagd wordt afgebeeld als een basílissa, een Byzantijnse keizerin die op de troon zit. Op de troon die haar ondersteunt staan de woorden Nigra Sum Sed Formosa, “Ik ben zwart, maar ik ben mooi”, uit het Hooglied. Ze houdt het kindje Jezus in haar armen en heft haar rechterhand als zegening. Ze is bekend en wordt aanbeden als Matri ‘u Tinnaru en haar cultus is een van de oudste Mariacultussen van Sicilië.

Basiliek Heiligdom van de Allerheiligste Maria van Tyndaris

De Basiliek van het Heiligdom van de Allerheiligste Maria van Tyndaris werd in de 16e eeuw herbouwd op de resten van een oude kerk die verwoest werd door Arabische piraten onder leiding van Khayr ad-Din Barbarossa, een kaper en admiraal in de Ottomaanse vloot die halverwege de 16e eeuw de Tyrreense k7ust van Sicilië verwoestte. Dit was ook de plek van een oud fort dat de kaap domineerde.

Na de barokke reconstructie werd de kerk aan het eind van de 19e eeuw vergroot en gemoderniseerd. De kleine oorspronkelijke kerk van de Kleine Madonna van Tyndaris werd opgenomen in het heiligdom, net zoals gebeurde in Assisi met de Porziuncola in de Basiliek van Santa Maria degli Angeli.

Zoals we in het begin al zeiden, wordt in Tyndaris elk jaar op 7 en 8 september het feest van de Zwarte Madonna gevierd, met als hoogtepunt een plechtige processie die wordt bijgewoond door duizenden pelgrims uit de omliggende gemeenten. Volgens de traditie lopen de pelgrims in één rij over het steile pad Coda della Volpe (vossenstaart) dat langs de bergachtige kust naar het heiligdom slingert. Naast gebeden en liederen biedt het festival een grote verscheidenheid aan kraampjes, gastronomische evenementen en volkstradities die het heilige met de meer pittoreske aspecten van de plaats combineren.