Sint Clara omarmde armoede, in de voetsporen van Sint Franciscus

Sint Clara volgde het voorbeeld van Sint Franciscus, deed afstand van al haar bezittingen en offerde haar jonge leven op aan Jezus. Op 11 augustus vieren we deze bijzondere vrouw.

Het is zeldzaam om de naam van de heilige Clara van Assisi te horen zonder dat deze wordt geassocieerd met de naam van haar medeburger en grote vriend de heilige Franciscus.

De twee jonge mannen waren inderdaad met elkaar verbonden door een vriendschap die zo teder en diep was dat deze een integraal onderdeel werd van hun geloofsproces en hun missie in dit land. We hebben je al verteld over deze speciale band, die God deed glimlachen, toen we het hadden over Wereldvriendschapsdag, gevierd op 30 juli.

Maar de heilige Clara verdient het niet alleen om herinnerd en gevierd te worden vanwege haar unieke en speciale band met de kleine arme man van Assisi. De moed en opofferingsgezindheid van dit jonge meisje, dat besloot om alle privileges op te geven die haar illustere geboorte haar zou hebben gegarandeerd om een levensstijl te omarmen die grensde aan armoede, moeten bewonderd worden boven en naast de inspiratie die haar daartoe aanzette. Dit jonge meisje, dat behoorde tot een van de rijkste en meest vooraanstaande families in Assisi, smeekte paus Gregorius IX persoonlijk om het “voorrecht van armoede”.

Deze vastberadenheid, deze wil om haar bestaan te wijden aan een transcendente spirituele waarde, Jezus na te volgen tot op het punt dat ze zich één voelt met hem, zijn verdiensten die de heilige Clara alleen heeft kunnen verdienen.

Dit is om ons eraan te herinneren dat er veel vrouwen zijn geweest die de Kerk en de wereld hebben veranderd, zonder noodzakelijkerwijs de hulp van mannen. De heilige Clara, stichteres van de Clarissen, die de patroonheilige van televisie en telecommunicatie werd, verdient het om als een van hen te worden beschouwd. Dit bijzondere patronaat, dat haar in 1958 werd toegekend door paus Pius XII, komt voort uit de legende dat de heilige Clara de kerstmis die door Franciscus werd opgedragen niet kon bijwonen omdat ze ziek was. De mis zou haar in een visioen zijn verschenen en daarmee ook een engel die haar de eucharistie bracht, die ze anders niet zou hebben ontvangen.

De heilige Clara en haar ontmoeting met de heilige Franciscus

Het blijft echter waar dat wat in haar religieuze vurigheid en rebellie opwekte tegen de welgestelde toekomst die haar familie voor haar had gepland, vrijwel zeker het gebaar was van die buitengewone jongen die, in de winter van 1206, Assisi schandaliseerde door zich in het bisschoppelijk paleis van zijn rijke kleren te ontdoen om ze aan zijn vader, Pietro di Bernardone, terug te geven.

De jongen was de heilige Franciscus en Clara was pas twaalf jaar oud, maar we denken graag dat op die dag, ten overstaan van alle edelen van Umbrië, het zaad van heiligheid in haar wortel schoot. In ieder geval vergat ze deze jongen niet, die ze van veraf bleef volgen, dankzij de berichten van Rufino, een van de jonge mannen die Franciscus volgden, die ook een neef van het jonge meisje was.

De heilige Clara rijpte haar keuze voor het leven en het geloof in de zeven jaren die volgden. We kunnen toch niet spreken van een ondoordachte daad of een daad ingegeven door eenvoudige navolging! We weten niet veel over haar leven in die jaren, behalve dat ze een verlegen jong meisje was, geneigd tot het contemplatieve leven, dat al vroeg van haar moeder de gave van naastenliefde leerde.

De jonge Franciscus gaf haar ongetwijfeld het levensmodel en de spirituele roeping die ze uiteindelijk besloot te omarmen. Toen ze net achttien was, ging Clara naar hem toe voor advies en Franciscus hielp haar graag haar huis en familie te ontvluchten op de avond van Palmzondag in 1211. Tussen de vervallen maar spirituele muren van de Porziuncola knipte Franciscus haar haar af en gaf hem het habijt van zijn Franciscaanse broeders. Met minder rumoer dan haar vriendin, maar met dezelfde moed, maakte ze haar keuze voor het leven en het geloof.

Een tijdlang moest Clara vluchten voor de aandrang van haar familie die haar terug naar huis wilde. Ze zocht haar toevlucht in het benedictijnenklooster San Paolo della Abbadesse, in Bastia Umbra. Er wordt gezegd dat haar ouders haar zelfs probeerden te ontvoeren, vooral nadat haar zus Catherine besloot in haar voetsporen te treden en Agnes van Assisi te worden. Samen reisden ze naar San Angelo di Panzo, nog steeds achtervolgd door hun families, maar geen enkele bedreiging of vleierij kon de twee jonge zussen ervan overtuigen om op hun beslissing terug te komen.

Ondertussen maakten Franciscus en zijn broers onderdak voor Clara en Agnes klaar in de kerk van San Damiano, waar het kruisbeeld stond waarvoor de jonge heilige zijn bekering had beleefd. Het was in feite voor dit kruisbeeld dat Franciscus de oproep van de Heer had ontvangen om te werken aan de vernieuwing van zijn Kerk.

In de kerk van San Damiano stichtte de heilige Clara de “Arme Dames van San Damiano”, de toekomstige Orde van de Clarissen.

De band tussen Franciscus en Clara

Clara en Franciscus waren verbonden door een diepe vriendschap, die niets had van de vleselijke liefde die een man en een vrouw kan verenigen. Het was een uitverkoren affiniteit, een spirituele band die bestond uit achting, respect en voortdurende wederzijdse aanmoediging.

Samen keken deze twee prachtige jonge mensen in dezelfde richting, en in die richting gingen ze verder, gedreven door het gemeenschappelijke verlangen om Christus na te volgen en dichterbij te komen, dag voor dag, stap voor stap.

Als in dezelfde richting kijken betekent dat je van elkaar houdt, dan hielden Franciscus en Clara zeker van elkaar op een unieke en speciale manier.

Het was voor Clara dat Franciscus zijn Wezencanticles zong in de kerk van San Damiano, kort voor hij stierf. De lofzang is tegelijkertijd een lofzang op de liefde voor al Gods schepselen, die Franciscus en Clara deelden.

Een spirituele vriendschap dus, die bestaat uit het delen van alles, van armoede tot devotie en, uiteindelijk, tot de weg naar heiligheid.

De orde van de Clarissen

Het was na de dood van de heilige Clara dat de “Arme Kloosterdames van Sint Damiaan” de Clarissen werden. De geschiedenis van de orde was niet altijd gemakkelijk. In die tijd was men van mening dat de enige manier voor vrouwen om hun spiritualiteit te beleven en hun leven aan God te wijden was om in afzondering te leven, in gebed en boetedoening, volledig afgezonderd van de wereld. Maar om het zich te kunnen veroorloven op deze manier te leven, moesten ze een inkomen hebben.

Clara, die zich een deel van de Franciscaanse Orde voelde, kon onmogelijk accepteren dat ze de Regel van Armoede van haar meester en vriend zou breken. In 1228 verkreeg ze van paus Gregorius de bul die bekend staat als het “Voorrecht van de Armoede”, op grond waarvan zij en haar zusters ervoor konden kiezen om niets te bezitten en van aalmoezen te leven. Maar Clara moest haar hele leven vechten voor dit privilege.

Lange tijd volgden de kloosters van de Arme Dames, of Cordelières, geïnspireerd door het klooster dat was ontstaan in San Damiano, de regel opgelegd door kardinaal Hugolin d’Agnani, die vereiste dat de Dames zich rechtstreeks wendden tot de Heilige Stoel en niet tot de bisschop, en die zeer strikte regels vastlegde, waaronder een zeer strikte omheining die zelfs na de dood niet mocht worden overtreden. De Dames moesten worden begraven binnen de muren van het klooster waar ze hadden gewoond.

Clare schreef haar eigen regel voor het klooster van Sint Damiaan, die haar zusters verbood giften en huurgelden aan te nemen, maar na haar dood volgden veel kloosters deze regel niet meer.

Paus Urbanus IV schreef in 1263 een nieuwe regel, de eerste die een paus schreef voor een vrouwenorde, die de jurisdictie standaardiseerde van alle kloosters van de Dames of Arme Zusters, die vanaf dat moment Clarissen werden.

Het klooster van de Clarissen werd daarna het model voor alle kloosterzusters, zelfs die van andere ordes.

Basiliek van de Heilige Clara

De heilige Clara stierf op 11 augustus 1253 en al snel na haar dood begon men na te denken over de noodzaak om een kerk aan haar gewijd te bouwen. De bouwwerkzaamheden begonnen in de buurt van de kerk van San Giorgio, waar de heilige tijdelijk begraven was. Naast de aan haar gewijde basiliek was het ook de bedoeling om een klooster te bouwen voor de Clarissen van San Damiano. De Basiliek van de Heilige Clara is gemaakt van Subasio steen, bewerkt in roze en witte banden. Het plafond wordt ondersteund door grote steunberen. Met zijn enkele schip en de galerij die rond het interieur loopt, lijkt het erg op de bovenste kerk van San Francesco. De basiliek van St Clara van Assisi werd op 6 september 1265 ingewijd door paus Clemens IV.

In de kapel van Sint Joris, binnenin de basiliek, wordt naast de relikwieën van Sint Clara ook het kruisbeeld van Sint Damiaan bewaard, die Sint Franciscus inspireerde en een belangrijke rol speelde in dit verhaal van vriendschap en geloof.